Zo af en toe kom je een hele bijzondere kaart tegen, in dit geval een kustkaart uit 1851. Het is een aangezichtskaart, die de hele kust van Nederland laat zien. Deze kaart is slechts 10 centimeter hoog maar wel circa 2 meter lang. De kaart is integraal gescand en nu online beschikbaar.
Beschrijving van de kaart
De kaart bestaat uit een lange strip papier, die in meerdere stukken op linnen zijn gelijmd. De kaart wordt opgerold bewaard in een bijbehorende koker.
De kaart begint met een overzichtskaart van Nederland, waar plaatsen op staan aangegeven die vanaf zee te zien zijn. Onder de schaal staat de maker van de kaart vermeld: George Wilkinson, Cinque Ports Pilot, 23 november 1851. Het is dan ook een Engelse kaart.
De rest van de kaart toont de kust zoals die vanaf zee kan worden waargenomen. Onder elk stuk staat (in het Engels) beschreven wat er te zien is en hoe je kunt herkennen waar je bent.
Digitalisering
Wij hadden het geluk dat we de kaart mochten lenen om die ten behoeve van de studiekring in te scannen. De kaart bevindt zich in particulier bezit en is niet te koop. De kaart is in 11 gedeelten ingescand, die vervolgens met behulp van fotobewerkingssoftware weer virtueel aan elkaar zijn geplakt. Het resultaat is geplaatst op de website Flickr.
- Bekijk de afbeeldingspagina van de kaart
- Bekijk de kustkaart in detail met maar liefst 28.467 x 1246 pixels
Tips/informatie?
Wij zouden graag meer willen weten over deze kaart. Hoe bijzonder is deze kaart? Wie kent andere kaarten van deze vorm? Wat is er bekend over de maker? Hoe werd deze kaart gebruikt? Zijn er interessante details op de kaart te zien die in eerste instantie niet opvallen?
Iedereen die aanvullende informatie heeft over deze kaart wordt van harte uitgenodigd om deze kennis te delen via onderstaand reactieformulier!
Naar aanleiding van het artikel; “Verzamelen van Zeekaarten, Landverkenningen op Zeekaarten” van de auteur Hans Ferwerda in het Tijdschrift voor de Geschiedenis van de Kartografie 2016 – 4 /35, hiermede de volgende aanvullende informatie:
Cinque Port Pilots.
De hierboven genoemde Engelse aanloop-navigatie leeskaart met kust aanzicht of ook wel opdoemingen genoemd d.i. in het Engels “Panoramic Coastel Views” van de Vlaamse en Hollandse kust, van Blankenberg tot Texel is gemaakt door de Cinque Port Pilot George Wilkinson “Lower Book” in 1851. Hij was actief als zeeloods van 1826 tot 1851 met een loodsbevoegheid, verkregen in 1831 geldig tot London Bridge op de Thames. Als loods was hij gehouden om jaarlijks een verkennings-vaartocht te ondernemen langs de Vlaamse en Hollandse kust teneinde zijn loodsbevoegdheid te kunnen behouden. George Wilkinson werd geboren in 1790 en overleed in 1852 in de havenplaats Deal aan de oostkust van Engeland in het graafschap Kent. Zeeloods George Wilkinson woonde in Lower street in 1839, 7 Alfred Sq. in 1847 en in 1848 wederom in de Lower street en uiteindelijk in
1851 in de Griffinstreet 48 aldaar!
Hij was een verplichte kerkganger van de St. George te Deal. Cinque Port & Trinity House loodsen waren altijd zelfstandige beroepen. In 1853 werden de Cinque Port loodsen samengevoegd met Trinity House van Deptford Strand te London. Het Hof van “Lodenmanage” werd toen gesloten.
Alle zeeloodsen in Engeland moesten altijd vrije burgers en trouwe kerkgangers zijn. Het daadwerkelijk bijwonen van kerkdiensten onder alle omstandigheden, werd vereist!
Ze betaalden onder andere voor hun eigen kerkgalerij met een aparte gescheiden loodsingang, zodat ze de kerkdienst konden verlaten zonder de congregratie te storen wanneer er weer een schip moest worden beloodst. Kerken met speciale galerijen voor loodsen werden gebouwd in de St.Mary’s in Dover, St.Leonards’s in Upper Deal en in de St.George te Deal.
Lodemanage.
Al in 1526 vormden de Dover zeeloodsen een genootschap onder toezicht van de rechtbank van Lodemanage (loodsgeld). Ze stelden zelfs regels en voorschriften op en liepen zeewacht gedurende 24 uur, om in- en uitgaande schepen om toebeurt te kunnen beloodsen. Om als zeeloods bevoegd te zijn, moest men kunnen aantonen; een ervaren zeeman te zijn en zelfstandig elk schip door de Downs, de berucht Goodwins banken en de rivieren van de Thames en Medway, alsmede elke haven in het Engels kanaal ( Dover Straits), veilig volgens de eisen van goede zeemansschap te kunnen navigeren met alle de daarbij behorende dieptes en ondieptes, zandbanken, boeien, tonnen, bakens, geleidelijnen, peilingen, koersen en kustverkenningen (opdoeningen). Ook de getijden stromingen en maanstanden, en de daarbij behorende eb- en vloed berekeningen ter plaatse werden bekend te zijn geacht.
Oorspronkelijk waren er in Engeland vier loodsverenigingen elk met hun eigen vlag. Elke loods had zijn eigen vlag met verenigings nummer. De vier loodsverenigingen waren bekend als Trinity Houses, waaronder Deptford – Strand – Hull – NewCastle en Dover. Dover verschilde dus van de andere genoemde steden omdat ze onder toezicht viel van het hof van “Lodesmanage”
Deptford – Hull en NewCastle werden formelijk octrooi verleend als “Trinity House” met Yonger Bretheren en Elder Brethren, bestuurd door de Master. Deptford kreeg zijn octrooi in 1514, NewCastle in 1536 en Hull in 1541.
Alleen Deptford werd in 1566 bij officieel besluit aangewezen voor de zorg en onderhoud van betonning, zeebakens, geleidelijnen en signaal masten. Uiteindelijk heeft dit zich ontwikkeld in de algemene verantwoordelijkheid voor vuurtorens, betonning, bebakening en lichtschepen in Great Britain.
Lower and Upper Book.
Volgens de orignele monsterrol van 1526 waren er 14 loodsen in Dover, 1 loods kwam van Deal en twee van Margate. Ongeveer vanaf 1550 werden de loodsen verdeeld in twee groepen te weten: “The Upper Book” hetwelk bestond uit de meest ervaren en het langst dienstdoende zeeloods met de daarbij behorende gage. De “Lower Book” loodsen waren de junioren.
In 1716 waren er 50 gecerificeerden loodsen in Dover, 50 loodsen in Deal en 20 loodsen voor het eiland van Thannet ingeschreven. Het eiland Thannet (The Isle of Thannet) lag aan de meest oostelijke punt van Kent. In het verleden lag het zo’n 2000ft. ongeveer 600 meter gescheiden door het watsun kanaal voor de kust. Het ligt nu heden ten dage vast aan de wal tussen Margate en Ramsgate.
In 1810 waren er 64 zeeloodsen voor Dover en Deal, maar in 1833 werden de aantallen gelimiteerd tot 56 loodsen in Dover en Deal, 12 loodsen op het eiland van Thannet waarvan er 6 in Margate en 6 zeeloodsen in Ramsgate werden gestationeerd.
Na 1852 werden beide loodsgroepen opnieuw ingedeeld in “Eerste klasse loods” en “Tweede klasse Loods”. Cinque Port Pilot George Wlkinson “Past Away” in 1852.
Promotie als zeeloods werd pas mogelijk na een jaar van actieve beloodsing en een beroepsexamen.
Dover was de meest winstgevende zeehaven, zodat de nieuw gecertificeerden loodsen aan hun carriére begonnen in een haven zoals Ramgate of Margate. en pas naar Deal of Dover werden overgeplaatst als ze meer ervaring en senioriteit hadden vergaard. Vandaar dat zeeloodsen nogal eens van standplaats wisselden en in verschillende haven hebben gewoond.
Cinque Port Pilots.
Cinque Port is sedert Willem de Veroveraar (1027/28-1089) de naam van vijf Engelse havensteden aan de kust van Kent en Sussex, te weten: Dover- Sandwich – Rommy – Hyth – en Hastings.
Later werden Winchelsea ook hieronder begrepen en sprak men van “The Cinque Ports and the Two Ancient Towns”.
Vanwege de belangrijke ligging van deze steden tegenover Frankrijk schonk vervolgens Edward de Eerste (1239-1307) de vijf steden in 1278 grote voorrechten zoals directe handel en visafslag rechten onder voorwaarde dat zij jaarlijks gedurende enige tijd en voor eigen rekening de kosten van een aantal schepen geschikt voor oorlogvoering moesten uitrusten en in gereedheid (Stand-By) moesten houden. Hier ontstond de bakermat en ontstaangeschiedenis van de latere Engelse Marine.
De commandant van het Kasteel te Dover was hun maritieme hoofd met de eervolle Titel “Lord Warden and Admiraal of the Cinque Ports and Constable of Dover Castle”. Tegenwoordig hebben deze havens nauwelijks nog belang meer als Marinebasis, sommige havens zijn zelfs verzand, maar de titel en betrekking van “Lord Warden” bestaat nog steeds als ereambt.
Zo waren bijvoorbeeld Sir John Winston Churchil, William Pitt, de Duke of Wellington “Lord Warden of the Cinque Ports. De enige vrouw die ooit in aanmerking kwam voor deze eervolle functie was vanaf 1979 tot aan haar dood in 2002, Hare Majesteit Koningin Elizabeth, de Koningin Moeder.
Aanvullend kan nog worden opgemerkt dat de “Panoramic Coastel Views” kaart van de Vlaamse en Hollandse kust, van Blankenberg tot Texel” van de Cinque Port Pilot George Wilkinson, de “Opdoemingen” herkenbaar worden gemaakt d.m.v. symbolen, zoals aantallen vogels in de lucht met daarbij de zelfde aantal vogels passend aangegeven in de onderstaande “Zeilaanwijzingen”.