Zweedse televisiemakers hebben op de bodem van de Oostzee het wrak gevonden van een Nederlands schip uit de zeventiende eeuw. Het vaartuig ligt op een diepte van 100 meter rechtop en is bijna ongeschonden. In de zeventiende eeuw was de Oostzee een belangrijk doel voor Nederlandse handelaren.
Hanze
De Oostzeehandel begon in de Middeleeuwen en werd toen gedomineerd door de Hanze. De Hanze bestond uit steden in wat nu Duitsland, Nederland, België, Polen, Noorwegen en de Baltische Staten zijn. Ook in Nederland lagen Hanzesteden, waarvan Kampen, Zwolle, Groningen, Deventer, Ommen en Tiel de belangrijkste waren.
De Hanze dreef handel in het gebied van de Oostzee en de Noordzee. Het hoofddoel van deze samenwerking was om een handelsmonopolie te veroveren op Scandinavië en handelsprivileges in de rest van Europa te verwerven. Door gezamenlijk te reizen en te handelen konden de gemeenschappelijke belangen beter verdedigd worden. Tevens was het samen reizen veiliger.
De belangrijkste handelsgoederen waren huiden, was, graan, zout en laken. Belangrijke steden waarop de Hanze handel dreef waren onder meer Novgorod, Bergen, Antwerpen en Londen. De hoogtijdagen van de Hanze waren in de eerste helft van de 15e eeuw, daarna stortte het imperium in door versterkte concurrentie van handelaren uit de Nederlanden en Engeland.
De rijkdom die in de gebieden rond de Oostzee te vinden was is goed weergegeven op de kaart die Olaus Magnus in 1539 maakte van Scandinavië. Hij was niet tevreden over de Scandinavische kaart in de Geographia van Claudius Ptolemeus en maakte zelf een nieuwe wandkaart. Het resultaat was de Carta Marina: een zeer bijzondere kaart vol details over het betreffende gebied. De Carta Marina was daarmee de eerste grote kaart van een Europese regio.
Gouden eeuw
In de zeventiende eeuw werd het leeuwendeel van de West-Europese handel vervoerd door Nederlandse schepen. Zij beheersten niet alleen de handel tussen Spanje, Frankrijk, Engeland en de Oostzee, maar ook een groot deel van de kustvaart tussen Franse havens onderling.
De handel met de Oostzee (ook Baltische zee genaamd) bestond voornamelijk uit graan en hout en vormde de basis voor de rijkdom van de Republiek in de Gouden Eeuw. Het eikenhout uit dat gebied was van groot belang voor de scheepsbouw. Verder werd er veel vlas verhandeld met het Oostzeegebied.
Deze Oostzeehandel was voornamelijk geconcentreerd in Amsterdam. De meest bezochte Baltische aanloophavens waren Lübeck, Danzig, Koningsbergen en Riga.
De dominantie van de Hollanders kwam doordat ze zich richtten op het massavervoer, terwijl de Hanze zich richtte op luxegoederen. Na de Vrede van Spiers van 1544 erkenden Lübeck – de machtigste Hanzestad – en het Wendische Verbond hun nederlaag, waarmee de Oostzee open was voor de Hollanders. Volgens de lijsten van de tol bij de Sont voer rond 1600 zo’n 50% van alle schepen die de Sont passeerden onder Nederlandse vlag. Vanaf 1615 was zelfs vrijwel alle handel op Rusland in Nederlandse handen.
Scheepswrak
Het nu gevonden schip dateert uit de zeventiende eeuw. Het schip werd in mei op de bodem van de Oostzee aangetroffen. In het Zweedse programma Vrakletarna (Wrakzoekers) werden vandaag de eerste beelden van het ontdekte schip vertoond.
Te zien is hoe een onbemand duikbootje het schip inspecteert. Er verschijnen diverse houten figuren en ander houtsnijwerk. De stijl hiervan wijst op de Nederlandse herkomst van het schip. De 27 meter lange romp is nog helemaal intact. Zelfs twee masten staan nog recht overeind. Dat het schip in zo’n goede conditie is, is mede te danken aan het koude, zure water in de Oostzee.
Het is nog niet bekend welke naam het schip droeg. Vermoelijk was het een Hollands schip, of in elk geval in Holland gebouwd.
Meer informatie
Oostzeehandel
- Hanze (Wikipedia)
- Maritieme geschiedenis van Nederland (Wikipedia)
- Gouden Eeuw (Wikipedia)
- Dutch trade on Narva in the eighteenth century (J. Thomas Lindblad)
- Het varend volk (Paul C. van Royen)
Archiefbronnen
Kaarten van de Oostzee
- Historic Cities – Scandinavia (Hebrew University of Jerusalem)
- Olaus Magnus’ Scandinavia (James Ford Bell Library, University of Minnesota)
- History of early cartography of the Nordic Region (Exploring Carta Marina)
Boeiend dat er een Nederlands scheepswrak in de Oostzee ontdekt is. U zegt dat men het schip met een duikbootje heeft geïnspecteerd. Zijn er ook schatten gevonden en gaat men het schip ook bergen?
Dit artikel is meer dan tien jaar oud. Het verwees oorspronkelijk naar een nieuwsbericht dat niet meer online beschikbaar is, waardoor wij de link hebben verwijderd. Wij hebben niet meer informatie over het toen gevonden wrak.
Mijn dochter wil een spreekbeurt houden over scheepsvaart in de Gouden Eeuw. Er zijn in die tijd een hoop schepen gezonken, dus dit is voor haar ook wel interessant. Ergens anders lazen we nog een stukje over geborgen schepen uit die tijd. Leuk hoor.