Onze website staat de komende twee weken in het zonnetje op de genealogiepagina van Seniorweb. Daarom geven we hier een overzicht over hoe oude kaarten kunnen helpen bij stamboomonderzoek. Oude kaarten zijn namelijk niet alleen prachtig om te zien, maar ook erg nuttig voor genealogen!
Illustraties
Het meest voor de hand liggende gebruik van kaarten is misschien wel het gebruik als illustraties voor publicaties. Voor het aankleden van de stamboom zijn de stadsplattegronden van Jacob van Deventer uit de zestiende eeuw of de gemeentekaarten van Kuyper uit de negentiende eeuw erg geschikt.
Stadsplattegronden en stadsgezichten van bekende cartografen zoals Braun en Hogenberg, Sebastian Münster en Blaeu zijn te vinden op de website Historic Cities.
Hoe hebben ze elkaar leren kennen?
Als een voorouder trouwt met iemand uit een andere plaats, kunnen kaarten soms helpen bij het snappen hoe ze elkaar hebben leren kennen. Als voorbeeld neem ik een van mijn eigen voorouders. Dora Buitink uit Dinxperlo trouwt met Arend Kastein uit Süderwick in Duitsland. Het klinkt dus alsof ze met iemand trouwt van heel ver weg. Maar als je de kaart erbij pakt zie je dat Dinxperlo en Süderwick pal tegen elkaar aanliggen, alleen gescheiden door een grens.
Ook geven kaarten soms wegen of postroutes aan. Een voorouder die voerman was kwam misschien zo langs een plaatsje waar hij later zijn vrouw vandaan haalt. Dat geeft dan ook een stukje context aan zo’n familiegeschiedenis.
Vinden van woonplaatsen
In bevolkingsregisters en aktes van de burgerlijke stand worden soms adressen genoemd. Oude kaarten geven vaak ook de oude straatnamen weer.
Ook het kadaster is een rijke bron van informatie voor genealogen. Als u bijvoorbeeld in oorspronkelijke aanwijzende tafels heeft gevonden welke percelen uw voorouders in bezit hadden, dan kunt u de locatie van de percelen opzoeken op de kadastrale minuut- en verzamelplans. Voor 1832 zijn deze te vinden op de beeldbank van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed.
Proceskaarten
Soms zijn er kaarten bewaard gebleven als bijlage bij processen. In tegenstelling tot de meeste kaarten zijn hier vaak huizen met de namen van hun eigenaren op terug te vinden.
Bevolkingsreconstructies
Steeds meer genealogen houden zich niet alleen bezig met het uitzoeken van hun eigen familie, maar zijn bezig met een bevolkingsreconstructie. Zie de pagina ‘Bevolkingsreconstructies’ van Hans den Braber voor een overzicht. Een bevolkingsreconstructie probeert van een bepaald gebied (plaats, streek) de complete bevolking in kaart te brengen. Kaarten helpen vaak bij het reconstrueren van wie waar woonde in de loop van de tijd.
Vaak bevatten oude aktes geen straatnamen maar alleen belendingen. Met een beetje geluk zijn daar in elk geval wel de windrichtingen aangegeven, maar soms ook niet (“B verkoopt zijn huis, gelegen tussen de huizen van A en C”). Dan kunnen kaarten enorm helpen, bijvoorbeeld op de volgende manier:
- Neem een kaart van die plaats waarop het stratenpatroon betrouwbaar is weergegeven. Het beste werkt dit met een kaart uit dezelfde tijd als de bronnen die u gebruikt, maar een iets oudere of nieuwe kaart is vaak ook goed bruikbaar omdat het stratenpatroon van een stad vaak heel lang hetzelfde blijft.
- Deel de kaart in in blokken. Elk blok is een stuk gebied dat afgebakend wordt door straten, rivieren, stadsmuren, etc. Een blok zou dus een huizenblok kunnen zijn, of een kasteel, of een stuk open grond.
- Gebruik nu de beschikbare bronnen (bijvoorbeeld verkoopaktes uit het oud-rechterlijk archief) om huizen te clusteren. A, B en C uit het voorbeeld komen nu in hetzelfde cluster terecht. Huizen die ’tegenover’ een ander huis liggen, horen niet tot dat cluster.
- Kijk nu van elk cluster of dat aan een blok op de kaart te koppelen is. Als van één huis uit het cluster bekend is waar het lag, is van het hele cluster bekend in welk blok het lag. Aanduidingen als ‘naast de stadspoort’, ’tegenover de kerk’, etc. kunnen dan heel goed helpen.
Deze methode heb ik zelf toegepast bij mijn onderzoek naar de locatie van het ouderlijk huis van Hendrickje Stoffels, de huisvrouw van Rembrandt van Rijn. Hiervoor heb ik een bevolkingsreconstructie gemaakt van Bredevoort in de zeventiende eeuw. Tijdens de bijeenkomst van 16 februari 2008 zal ik nader ingaan op het gebruik van kaarten bij deze bevolkingsreconstructie.
Meer informatie
- Yvette Hoitink en Jeroen van Luin: Internet bij Stamboomonderzoek (ISBN 9789022950241). Te koop bij het Centraal Bureau voor Genealogie of in de boekhandel (bijv. Bruna).
- Zie ook de Links-rubriek op deze website voor andere links naar online kaartencollecties.