De Leo Belgicus is één van de beroemdste kaarten van Nederland. Maar ook van andere landen zijn kaarten bekend in de vorm van dieren of personen. Net als de Leo Belgicus hadden deze kaarten vaak een politieke ondertoon.
Leo Belgicus
De Leo Belgicus werd bedacht door de Oostenrijker Michael Aitsinger. Hij maakte de eerste leeuwenkaart aan het eind van de zestiende eeuw. In de zeventiende eeuw volgden diverse kaartenmakers zijn voorbeeld.
Eén van de beroemdste leeuwenkaarten is die van Claes Janszoon Visscher uit 1609. Deze kaart werd gemaakt aan het begin van het Twaalfjarig Bestand tussen de Nederlanden en Spanje. Deze periode van Vrede wordt gesymboliseerd door het ingepakte zwaard in de klauw van de leeuw.
Aan het eind van de Tachtigjarige Oorlog maakte Visscher opnieuw een Leo Belgicus. Deze kaart toont alleen Holland, als machtigste provincie van de Republiek. Deze kaart staat in het teken van handel en welvaart.
Een andere vorm van de leeuwenkaart toont de Republiek der Zeventien Verenigde Nederlanden als staande leeuw. Door de kaart met het noorden naar rechts te tekenen, ontstaat een totaal ander kaartbeeld doordat de leeuw nu op vier poten staat en naar links kijkt. De kaart werd gemaakt door Hendrik Doncker in het laatste kwart van de zeventiende eeuw.
Bron: Leeuwenkaarten in Atlas van Gijn (cultuurwijzer) en Kaartencollectie Universiteitsbibiliotheek Amsterdam (UvA)
Azië als paard
Een buitenlands voorbeeld van een kaart in de vorm van een dier wordt gevormd door deze voorstelling van Azië als het mythologische paard Pegasus. Deze kaart komt voor in Heinrich Buntings Itinerarium Sacra Scripturae (‘Reizen uit het Heilige Schrift’) uit 1581. Deze publicatie bevatte naast correcte kaarten van het Heilige Land ook een drietal fantasiekaarten, waaronder deze.
De complete titel van de kaart luidt Asia Secunda Pars Terrae in Forma Pegasir (‘Azië, het tweede deel van de wereld, in de vorm van Pegasus’). Het gevleugelde paard Pegasus komt voor in de Griekse mythologie. Deze niet-Christelijke achtergrond maakt het erg bijzonder dat deze kaart is opgenomen in een werk over het Heilig Land.
De kaart toont Pegasus in goede verhoudingen – Azië zelf is vervormd om het beeld passend te maken. Te zien is hoe het hoofd van Pegasus (Turkije) Europa likt. Langs de nek stromen de Eufraat en de Tigris. Het achterste van het paard geeft Oost-Indië weer, waaronder voormalig Nederlands-Indië.
Bron en meer informatie: Licking Europe – Asia as a horse (Strange maps)
Engeland als persoon
Het laatste voorbeeld toont Engeland ten tijde van de Franse revolutie. Engeland wordt voorgesteld door een persoon (John Bull) die door een wind te laten de Franse schepen terugblaast richting Frankrijk. Zo wordt een invasie van Franse troepen in Engeland voorkomen.
De kaart werd in 1793 gemaakt door James Gillray. Gillray was bekend vanwege zijn vele karikaturen over sociale en politieke thema’s. De volledige titel luidt A New Map of England and France. The French Invasion; – or – John Bull Bombarding the Bum-Boats
Bron en meer informatie: John Bull bombarding France with bum-boats (Strange maps)
Aanvullingen?
Kent u meer kaarten met personen of dieren als voorstelling? Geef dat dan door via het contactformulier zodat we dit artikel uit kunnen breiden.
Satyrische kaart van Europa uit 1870