Na een grondige restauratie is de beroemde atlas van Ortelius "Theatrum Orbis Terrarum" terug in het Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek in Deventer. De atlas is ook integraal online beschikbaar.
Atlas van Ortelius
Abraham Ortelius stelde in 1570 zijn meest invloedrijke werk, de wereldatlas Theatrum Orbis Terrarum, samen. Deze atlas bevatte nagenoeg geen eigen kaarten, maar bundelde 53 kaarten van andere meesters met bronvermelding. Voorheen waren enkel bundelingen van ongelijksoortige kaarten uitgebracht, sommige op maat en bestelling. Ortelius echter liet de kaarten voor deze atlas alle in dezelfde stijl en op dezelfde maat op koperplaten graveren, logisch geordend naar continent, streek en staat. Ortelius voorzag de kaarten bovendien van een beschrijvend commentaar en doorverwijzingen op de keerzijde. Zo werd voor het eerst alle West-Europese kennis van de wereld samengebracht in één boek.
Het voornaamste werk van Ortelius bestond dus uit het bijeenzoeken van de beste kaarten, ze te verfijnen, te combineren tot één kaart of juist op te splitsen over meerdere, en ze op dezelfde maat te brengen (folia van ongeveer 35 x 50 cm). Hij ging echter niet zover ook de naamgeving en plaatscoördinaten gelijk te trekken.

Restauratie van de Deventer atlas
Het Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek (SAB) Deventer bezit een exemplaar van de beroemde atlas. Wereldwijd zijn er maar 9 exemplaren bewaard gebleven. In het bezit van het SAB is de laatste editie van de atlas uit 1611, die bestaat uit 128 kaarten. De atlas is al ruim twee eeuwen in het bezit van de instelling en komt oorspronkelijk uit de verzameling van de voormalige universiteit van Harderwijk.

De eeuwen hadden echter wel hun sporen nagelaten. De atlas lag uit de band en verschillende kaarten waren gevouwen, verkleurd of aangetast door vocht. Als onderdeel van een groot restauratieproject is de atlas gerestaureerd. De restaurator wist bijvoorbeeld watervlekken weg te krijgen door gebruik te maken van speciale droogreinigingstechnieken.
Ook is de atlas integraal gedigitaliseerd. Door de atlas online beschikbaar te stellen, kunnen mensen de kaarten bekijken zonder dat die verder schade oplopen.
Bronnen en meer informatie
- Herman van Amelsvoort: "Eeuwenoude atlas topstuk archief", in: De Stentor, 2 december 2009. Met hartelijke dank aan Bart Lenselink voor de attendering en het toezenden van het artikel.
- Online versie van de Deventer atlas van Ortelius
- Abraham Ortelius (Wikipedia)
- Theatrum Orbis Terrarum (Wikipedia)
- Abraham Ortelius (kaartencollectie Universiteit van Amsterdam). Bevat overzicht van kaarten en atlassen van Ortelius bij de UvA.
- Cartographica Neerlandica, gespecialiseerd in verkoop en beschrijven van kaarten van Ortelius